Ở các xã vùng cao của tỉnh Hòa Bình, như Bao La, Tân Pheo, Đà Bắc, những lớp học đặc biệt được tổ chức sau mỗi mùa gặt. Vài chục người phụ nữ dân tộc Mường, Dao, Thái cùng ngồi bên nhau, chăm chú nghe giảng về từng nét chữ đầu tiên. Đây là những lớp “giáo dục tiếp tục sau khi biết chữ”, một phần trong nỗ lực xóa mù chữ và nâng cao năng lực học tập cộng đồng do Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Hòa Bình phối hợp tổ chức.

Từ năm 2020 đến nay, đã có 6 lớp như vậy được mở, với 125 học viên, 100% là nữ và là người dân tộc thiểu số. Họ đến lớp không vì điểm số, không vì bằng cấp mà vì một điều giản dị: Biết đọc tên mình, biết viết đơn xin vay vốn, hiểu những dòng chữ in trên bao thuốc trừ sâu hay đơn khám bệnh.

Bà Hà Thị Nhung, người dân tộc Thái ở xã Bao La, đã bắt đầu một hành trình mới – học chữ ở tuổi ngũ tuần. Trước kia, mỗi lần đi trạm y tế hay nhận hỗ trợ, bà đều phải nhờ người khác điền giúp giấy tờ. Có khi, cán bộ bảo ký tên, bà chỉ biết cười trừ, đưa ngón tay ra lăn dấu. “Tôi xấu hổ lắm. Đến tên mình cũng không viết nổi”, bà Nhung chia sẻ.

Cơ hội đến khi Trung tâm học tập cộng đồng xã Bao La mở lớp học sau biết chữ vào buổi tối, tranh thủ khi người dân đã thu hoạch xong mùa vụ. Lớp học nhỏ, chỉ có một chiếc bàn gỗ dài và những cuốn vở đã ngả màu theo tay học viên. Nhưng với bà Nhung, đó là thế giới khác – nơi bà bắt đầu nhận diện lại chính mình qua từng con chữ.

Tính đến nay, các xã khu vực Hòa Bình cũ đạt tỷ lệ nữ biết chữ là 99,81%, trong đó nữ dân tộc thiểu số và miền núi đạt 99,64% – vượt xa mục tiêu 93% được đặt ra trong Chiến lược quốc gia về bình đẳng giới giai đoạn 2021-2030. Đây không chỉ là một thành tích trong lĩnh vực giáo dục mà còn là kết quả của quá trình kiên trì xóa mù chữ, giáo dục tiếp tục sau biết chữ và xây dựng mô hình học tập cộng đồng bền vững.

Tuy nhiên, biết chữ không đơn thuần là đích đến mà là điểm khởi đầu cho một hành trình dài hơi – hành trình trao quyền, xây dựng năng lực tự chủ cho người phụ nữ. “Khi người phụ nữ biết đọc, biết viết, họ có thể tiếp cận thông tin, hiểu quyền lợi, chủ động trong kinh tế gia đình và chăm sóc con cái. Quan trọng hơn, họ trở thành người truyền cảm hứng học tập trong bản làng, nơi mà việc cầm bút, đi học với phụ nữ từng là điều xa lạ, thậm chí bị cho là ‘không cần thiết'”, ông Trần Văn An – Trưởng Phòng Giáo dục thường xuyên, Sở Giáo dục và Đào tạo chia sẻ.

Dù kết quả đạt được rất đáng ghi nhận, nhưng thực tế ở các xã vùng cao vẫn đặt ra không ít thách thức. Ở một số địa bàn đặc biệt khó khăn, việc duy trì kết quả sau xóa mù chữ chưa thật sự ổn định. Nhiều phụ nữ lớn tuổi quanh năm bám nương, ít có điều kiện tiếp cận thông tin vẫn đang đối mặt nguy cơ tái mù.

Những bước đi căn cơ đang dần được triển khai để đảm bảo “biết chữ” không chỉ là thành tích mà phải là nền móng cho sự phát triển. Từ năm 2025, Trường Cao đẳng Sư phạm Hòa Bình được giao nhiệm vụ đưa các nội dung về giới, bình đẳng giới và sức khỏe sinh sản vào chương trình đào tạo giáo viên. Cùng với đó, các trung tâm học tập cộng đồng ở cơ sở cũng đang được mở rộng vai trò. Từ chỗ chỉ dạy chữ sang hướng dẫn kỹ năng sản xuất, sử dụng công nghệ số, khởi nghiệp tại chỗ…

Với những nỗ lực không ngừng nghỉ, tỉnh Hòa Bình đang tiếp tục mở rộng và深化 các chương trình giáo dục, không chỉ giúp người phụ nữ dân tộc thiểu số biết chữ mà còn giúp họ có được kỹ năng và kiến thức để cải thiện cuộc sống và trở thành người truyền cảm hứng trong cộng đồng.

Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Quảng Ngãi đã triển khai một chương trình xóa mù chữ sáng tạo thông qua hình thức số hóa, giúp người dân dễ dàng tiếp cận với kiến thức. Một tổ biên soạn chương trình ‘Bình dân học vụ’ đã được thành lập, bao gồm 10 thành viên có nhiệm vụ biên soạn hàng trăm bài giảng ngắn phù hợp với từng năm học và các lớp xóa mù từ lớp 1 trở đi.

Các bài học này kéo dài khoảng 5 phút, được thiết kế với hình ảnh và âm thanh minh họa sinh động, bám sát chương trình xóa mù chữ theo từng lớp học. Thông qua phần mềm trí tuệ nhân tạo (AI), tổ biên soạn đã dựng video các bài giảng và đăng tải lên kênh YouTube ‘Bình dân học vụ’. Hơn 100 video đã được hoàn thiện và đang được tiếp tục đăng tải.

Bên cạnh mục tiêu xóa mù chữ, nhóm còn xây dựng khoảng 40 bài giảng kỹ năng số cơ bản. Những kỹ năng này không chỉ giúp người dân tiếp cận với kiến thức cơ bản mà còn cung cấp các kỹ năng cần thiết trong cuộc sống hàng ngày.

Một số trường học tại Quảng Ngãi đã áp dụng chương trình này và ghi nhận được kết quả tích cực. Bà Đỗ Thị Kim Tuyến, Hiệu trưởng Trường phổ thông dân tộc bán trú tiểu học Ngọc Tem, cho biết trường đang tổ chức 2 lớp xóa mù chữ cho người dân trên địa bàn. Không chỉ học trên lớp, các học viên còn có thể sử dụng điện thoại để truy cập vào kênh bình dân học vụ trên YouTube và ôn bài.

Bà Huỳnh Thị Thu Vân, Trưởng phòng Mầm non – Tiểu học, Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Quảng Ngãi, đánh giá cao việc số hóa và đưa các bài giảng lên không gian mạng. Đây là một cách tiếp cận rất thiết thực trong thời đại hiện nay, khi mà đa phần người dân đã sở hữu điện thoại thông minh và có thể dễ dàng truy cập internet. Điều này giúp cho việc học tập trở nên linh hoạt hơn.

Tuy nhiên, các video không thể thay thế hoàn toàn việc dạy học trực tiếp. Những tiết học trên lớp với giáo viên vẫn là yếu tố cốt lõi. Các video chỉ đóng vai trò hỗ trợ, bổ sung sau giờ học chính, giúp học viên có thêm công cụ để ôn tập tại nhà.

Với sự hỗ trợ của công nghệ và sự sáng tạo trong phương pháp giảng dạy, chương trình xóa mù chữ tại Quảng Ngãi đang mở ra những cơ hội học tập cho người dân, giúp họ cải thiện trình độ văn hóa và kỹ năng sống. Đây là một bước tiến quan trọng trong việc nâng cao chất lượng giáo dục và xóa mù chữ tại địa phương.

Kênh YouTube ‘Bình dân học vụ’ đang trở thành một công cụ hỗ trợ học tập hữu ích cho người dân tại Quảng Ngãi. Thông qua kênh này, người dân có thể tiếp cận với các bài giảng xóa mù chữ và kỹ năng số cơ bản một cách dễ dàng và linh hoạt.