Trong bối cảnh nhiều nghề thủ công truyền thống đang dần bị mai một, thầy giáo Nguyễn Quang Thuận tại xã Lộc Hà đã chọn một hướng đi riêng bằng cách gắn bó với nghề khảm sành, khảm sứ – một nghề đòi hỏi sự kiên nhẫn và tỉ mỉ cao độ.

Nghề khảm sành, khảm sứ từng một thời thịnh vượng tại vùng đất Bình An, huyện Lộc Hà cũ, nay là xã Lộc Hà. Tuy nhiên, hiện nay nó chỉ còn là ký ức của những người cao tuổi. Trong khi nhiều người đã lãng quên những giá trị thủ công truyền thống, thầy Nguyễn Quang Thuận đã bền bỉ gắn bó với nghề này hơn 10 năm qua. Thầy Thuận đã mày mò và sáng tạo ra các tác phẩm nghệ thuật từ mảnh sành, sứ vỡ.

Ban đầu, sự tò mò và yêu thích của thầy Thuận đối với nghề khảm sành, sứ bắt nguồn từ việc thấy những bức tường khảm ở đình làng, chùa miếu. Mỗi lần đi qua những nơi người ta đổ bát đĩa, lọ hoa vỡ, thầy Thuận lại nhặt về để nghiên cứu và học hỏi. Không được đào tạo chuyên nghiệp về điêu khắc hay khảm sành, sứ, nhưng với nền tảng kiến thức hội họa sẵn có cùng tình yêu đặc biệt dành cho mỹ thuật dân gian, thầy Thuận đã tự học và tự mày mò thông qua những cuốn sách cũ, video trên mạng và từ lời kể của các cụ cao niên trong làng.

Quá trình tạo ra một bức tranh khảm không hề đơn giản. Từ khâu rửa sạch, phân loại, đến việc lên bố cục, lựa chọn màu, phối hình… đều đòi hỏi sự chính xác, tỉ mỉ và cả linh cảm nghệ thuật. Thời gian hoàn thành mỗi sản phẩm tùy thuộc vào kích thước và các họa tiết mà khách hàng yêu cầu. Về kinh phí, cũng tùy thuộc vào kích thước các linh vật, dao động từ 5 đến 10 triệu đồng. Các sản phẩm khảm sành, khảm sứ chủ yếu được dùng để trang trí các nhà thờ, các ngôi đền mang kiến trúc cổ xưa.

Mỗi mảnh sành, sứ không đơn thuần chỉ là vật liệu. Khi ghép chúng thành hình ảnh như rồng, phượng hay các linh vật, thầy Thuận luôn cố gắng để chúng không chỉ hài hòa về màu sắc, hình khối mà còn gợi được cảm xúc, chiều sâu trong tâm thức người xem. Chủ đề mà thầy Thuận theo đuổi chủ yếu xoay quanh văn hóa truyền thống như linh vật, tranh phong cảnh… Đặc biệt, tạo hình rồng – biểu tượng quyền uy luôn là lựa chọn hàng đầu của thầy.

Việc lựa chọn những hình ảnh gắn với văn hóa truyền thống không chỉ thể hiện gu thẩm mỹ riêng của thầy Thuận mà còn gợi lại ký ức một thời nghề khảm từng hiện diện trong đời sống người dân địa phương. Với nỗ lực hồi sinh những nghề cổ truyền thống và gìn giữ giá trị văn hóa dân gian của thế hệ hôm nay, thầy Nguyễn Quang Thuận đã góp phần truyền cảm hứng về sự sáng tạo và bảo tồn di sản văn hóa của dân tộc.

Từ ngày 1 đến 29 tháng 8, Làng Văn hóa, du lịch các dân tộc Việt Nam tại Đồng Mô, Hà Nội, sẽ tổ chức một loạt các hoạt động thiết thực, bổ ích và ý nghĩa nhằm tái hiện và quảng bá các giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc Việt Nam. Chương trình tháng 8 này sẽ có sự tham gia của hơn 100 đồng bào thuộc 16 dân tộc đang hoạt động hằng ngày, đến từ 11 địa phương khác nhau.

Với chủ đề ‘Về Làng trải nghiệm nét văn hóa truyền thống’, chương trình sẽ giới thiệu nhiều hoạt động hấp dẫn, nhằm tái hiện và quảng bá các giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc Việt Nam. Trong khuôn khổ chương trình, sẽ tái hiện Lễ cúng máng nước của dân tộc Xơ Đăng, tỉnh Kon Tum. Đây là một hoạt động mang ý nghĩa sâu sắc, thể hiện lòng biết ơn đối với thần linh và cầu mong cho nguồn nước dồi dào, dân làng mạnh khỏe, vật nuôi phát triển, mùa màng bội thu, và tình cảm đoàn kết, chia sẻ giữa các thành viên trong cộng đồng.

Bên cạnh đó, chương trình giao lưu ‘Tiếng vọng buôn làng’ của đồng bào Xơ Đăng, tỉnh Quảng Ngãi, sẽ mang đến những trải nghiệm thú vị với các loại hình văn hóa đặc sắc như hát dân ca, trình diễn các loại nhạc cụ truyền thống. Ngoài ra, còn có chương trình giao lưu giữa các nhóm đồng bào dân tộc Xơ Đăng, Cơ Tu, Tà Ôi, Ba Na, Raglai đang hoạt động hằng ngày tại Làng, nhằm tăng cường sự gắn kết và giới thiệu nét văn hóa đặc trưng của các buôn làng Tây Nguyên.

Cũng trong chương trình, du khách có thể thưởng thức chương trình dân ca dân vũ với các tiết mục như ‘Giấc mơ cao nguyên’, ‘Bản làng vui trong tiếng khèn’, ‘Việt Nam trong tôi’, và trải nghiệm giao lưu các tiết mục văn nghệ tiêu biểu của các dân tộc. Du khách cũng có thể tìm hiểu và thưởng thức ẩm thực dân tộc với các món ăn đặc sắc, ẩm thực của các vùng miền.

Ngoài ra, các hoạt động trải nghiệm văn hóa truyền thống sẽ được tổ chức sôi nổi với các trò chơi dân gian tại không gian văn hóa Làng, tạo cơ hội cho du khách gần gũi và hiểu hơn về văn hóa phong phú của các dân tộc Việt Nam. Qua đó, giúp tăng cường sự hiểu biết, giao lưu và chia sẻ kinh nghiệm giữa các cộng đồng dân tộc, cũng như quảng bá vẻ đẹp đa dạng của văn hóa Việt Nam đến với công chúng.

Trong bối cảnh ngành thời trang luôn thay đổi không ngừng, nhà thiết kế Linh Thảo đã chọn cho mình một con đường riêng biệt: lặng lẽ, bền bỉ gìn giữ và kể lại những giá trị thiêng liêng của văn hóa tín ngưỡng Việt bằng chính ngôn ngữ của kim chỉ, màu sắc và hoa văn cổ truyền. Không chỉ là nhà thiết kế, chị còn là người kể chuyện, người kết nối văn hoá truyền thống đến với hiện tại và với thế hệ trẻ hôm nay.

Cơ duyên từ kim chỉ và nỗi niềm gìn giữ linh hồn dân tộc đã đưa Linh Thảo đến với nghề thiết kế. Sinh ra tại Thái Bình, quê hương của nghề thêu tay truyền thống, tuổi thơ của chị gắn liền với kim chỉ bên mẹ. Với nền tảng này, kết hợp với quá trình học tập bài bản từ cử nhân đến thạc sĩ Mỹ thuật ứng dụng tại Đại học Sư phạm Nghệ thuật Trung Ương, đã định hình nên con đường thiết kế chuyên nghiệp của chị. Chị bén duyên với nghề thiết kế từ 24 năm trước. Với tâm niệm gìn giữ di sản bằng sự tôn kính, chị đã phát triển thương hiệu TIỆM LYNH (nay là LYNH HERITAGE), với mong muốn kiến tạo một hệ sinh thái sáng tạo, nơi hồn cốt dân tộc được tái hiện bằng tư duy thiết kế mới.

Qua từng đường kim mũi chỉ, chị đang viết nên câu chuyện của văn hóa Việt, nơi truyền thống tìm thấy tiếng nói trong hơi thở đương đại. Thời trang qua đôi tay NTK Linh Thảo trở thành cầu nối truyền thống và đương đại. Sự khác biệt trong thiết kế của NTK Linh Thảo không chỉ nằm ở tính thủ công hay độ tinh xảo, mà chính ở chiều sâu văn hóa. Những giá trị tâm linh tưởng chừng xa vời, dưới bàn tay Linh Thảo, bỗng trở nên sống động, gần gũi, và mang tính ứng dụng trong không gian nghệ thuật, học thuật, thậm chí đối thoại với đời sống đương đại.

Không chỉ thiết kế, NTK Linh Thảo còn là giảng viên tại Đại học Kiến Trúc Hà Nội, trực tiếp lan tỏa nét đẹp văn hóa tín ngưỡng đến thế hệ trẻ. Chị bảo trợ chuyên môn và đồng hành cùng nhiều dự án văn hóa lớn, giúp người trẻ ‘giải mã’ biểu tượng tâm linh và nhìn thời trang bằng con mắt đa chiều. Chị tin rằng: “Sáng tạo chính là cây cầu để kết nối quá khứ và hiện tại. Khi ta làm mới di sản bằng tư duy thiết kế mới có nghiên cứu, có chọn lọc, ta không làm mất đi cội nguồn, mà đang làm nó sống tiếp, sống đúng và sống đẹp hơn với thời đại”.

TIỆM LYNH và giấc mơ gìn giữ linh hồn văn hóa Việt đã trở thành một phần quan trọng trong hành trình của NTK Linh Thảo. Trong hành trình dài hơi của mình, Linh Thảo chưa bao giờ xem trang phục tín ngưỡng là sản phẩm thương mại đơn thuần. Với chị, đó là biểu tượng văn hóa cần được gìn giữ bằng sự tử tế và lòng tôn kính. Từ lý tưởng ấy mà TIỆM LYNH do NTK Linh Thảo sáng lập và điều hành không chỉ là nơi chế tác trang phục truyền thống, mà chị cùng đội ngũ của mình đang kiến tạo những tác phẩm nghệ thuật mang chiều sâu văn hoá, trở thành đơn vị tiên phong đi đầu thiết kế trang phục văn hoá tín ngưỡng Việt.

Xã Hồi Xuân, một địa phương vùng cao, đã và đang nỗ lực bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Thái, Mường. Thực hiện Nghị quyết Trung ương V (khóa VIII) về xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc, Đảng ủy và chính quyền xã đã tích cực tuyên truyền, vận động người dân giữ gìn và phát huy các giá trị văn hóa đặc sắc của dân tộc mình.

Mặc dù cuộc sống hiện đại đã mang lại nhiều thay đổi, đồng bào dân tộc Thái, Mường ở xã Hồi Xuân vẫn duy trì được nhiều trò chơi, trò diễn mang đậm bản sắc văn hóa như khặp Thái, khua luống, trống chiêng, tung còn, bắn nỏ, kéo co, lễ cúng cơm mới… Đặc biệt, các làn điệu hát xường của dân tộc Mường, hát khặp của dân tộc Thái vẫn được người dân lưu giữ và biểu diễn trong những dịp lễ, tết. Xã Hồi Xuân còn là nơi tổ chức Lễ hội Mường Ca Da, một hoạt động tưởng nhớ và tôn vinh nhân vật lịch sử Thượng tướng thống lĩnh quân Khằm Ban – người có công khai phá vùng đất Mường Ca Da.

Theo ông Lê Văn Dũng, Chủ tịch UBND xã Hồi Xuân, ngoài những nét văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Thái, Mường, xã còn có nhiều di tích, danh lam thắng cảnh như hang Lũng Mu, bia ký – nơi thờ tướng quân Khằm Ban, chùa Ông, động Bà, hồ Vinh Quang, ruộng lúa bậc thang ở bản Nghèo. Hiện nay, bia ký và quần thể di tích hang Lũng Mu đã được UBND tỉnh công nhận là di tích lịch sử – văn hóa cấp tỉnh. Điều này tạo ra nguồn tài nguyên quý giá để địa phương phát triển loại hình du lịch lịch sử gắn với văn hóa tâm linh.

Cùng với việc bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống, xã Hồi Xuân còn đẩy mạnh phong trào xây dựng làng văn hóa, cơ quan văn hóa gắn với phong trào toàn dân xây dựng đời sống văn hóa. Đến nay, xã đã công nhận 18/20 bản, khu phố là bản, khu phố văn hóa; 77% số hộ đạt danh hiệu gia đình văn hóa. Hầu hết các bản, khu phố đều có quy ước, hương ước về thực hiện nếp sống văn hóa ở khu dân cư. Việc hiếu, hỷ của người dân địa phương cũng được thực hiện theo nếp sống văn hóa mới, đơn giản, tiết kiệm và lành mạnh.

Những kết quả đạt được trong việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Thái, Mường ở xã Hồi Xuân đã góp phần tạo động lực thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội, nâng cao đời sống tinh thần cho người dân địa phương. Với những nỗ lực không ngừng, xã Hồi Xuân đang trở thành một điểm sáng trong việc bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa của các dân tộc Việt Nam.

Triển lãm ‘Hành trình màu sắc – Nối những ước mơ’ hiện đang được tổ chức tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam (Hà Nội), thu hút sự chú ý của công chúng với 76 tác phẩm hội họa đa dạng và phong phú từ các tác giả nhí. Sự kiện này không chỉ nhằm tôn vinh vẻ đẹp văn hóa truyền thống qua góc nhìn trẻ thơ mà còn tạo ra một sân chơi sáng tạo, khuyến khích các em nhỏ tự do thể hiện cảm xúc và tài năng của mình.

Họa sĩ Đào Hải Phong, cố vấn nghệ thuật của triển lãm, bày tỏ sự bất ngờ trước sự chững chạc và gu thẩm mỹ trong tranh của các họa sĩ nhí. Điều này cho thấy nhận thức thẩm mỹ rất tốt của các em nhỏ. Sự đa dạng và phong phú trong các tác phẩm đã chứng minh rằng trẻ em không chỉ có khả năng sáng tạo mà còn có một cái nhìn sâu sắc về thế giới xung quanh.

Một trong những điểm nổi bật của triển lãm là sự tham gia của Nguyễn Ngọc Nam Khuê, một học sinh đang sinh sống và học tập tại Mỹ. Khuê đã tạo ấn tượng với loạt 12 tác phẩm xoay quanh chủ đề quê hương, gia đình và thiên nhiên. Việc được trưng bày tác phẩm tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam đã trở thành động lực để em tiếp tục theo đuổi đam mê hội họa. Những tác phẩm của Khuê không chỉ thể hiện tài năng của em mà còn thể hiện sự gắn kết với văn hóa và quê hương.

Trong bối cảnh các sân chơi nghệ thuật dành cho thiếu nhi còn hạn chế và trẻ em ngày càng bị cuốn theo những trò chơi công nghệ và thế giới ảo, triển lãm ‘Hành trình màu sắc – Nối những ước mơ’ mang ý nghĩa đặc biệt. Sự kiện này không chỉ là một triển lãm nghệ thuật mà còn là một hoạt động giáo dục, giúp trẻ em phát triển khả năng sáng tạo và ý thức bảo vệ môi trường. Qua đó, trẻ em có thể hiểu rõ hơn về tầm quan trọng của việc bảo vệ môi trường và phát triển bền vững.

Một hoạt động đáng chú ý khác là workshop cộng đồng ‘Vệt màu trên sóng nhựa 2’, nằm trong khuôn khổ triển lãm. Tại đây, các em nhỏ đã được hướng dẫn cách tạo ra các sản phẩm nghệ thuật mang tính ứng dụng từ các vật liệu như chai nhựa, ống hút, túi nilon, nắp chai, thìa nhựa… Qua hoạt động ‘chung tay – gắn kết – tái tạo’, workshop mong muốn tạo ra một không gian giáo dục nhẹ nhàng, nơi trẻ em không chỉ học vẽ mà còn học làm người sống có trách nhiệm với môi trường. Hoạt động này không chỉ giúp trẻ em phát triển khả năng sáng tạo mà còn giáo dục các em về vấn đề bảo vệ môi trường.

Triển lãm ‘Hành trình màu sắc – Nối những ước mơ’ sẽ diễn ra từ ngày 19 đến 21/7/2025 tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam. Sự kiện này là cơ hội để công chúng tiếp cận và trải nghiệm những tác phẩm nghệ thuật độc đáo từ các tác giả nhí, cũng như khuyến khích trẻ em phát triển khả năng sáng tạo và ý thức bảo vệ môi trường. Mọi người có thể truy cập trang web của Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam để có thêm thông tin chi tiết về triển lãm.