Nhiều học sinh hiện nay đang phải đối mặt với những thách thức về tâm lý và sức khỏe tâm thần. Những vấn đề này không chỉ xuất phát từ môi trường gia đình không mấy hạnh phúc mà còn từ áp lực kỳ vọng quá cao từ phía cha mẹ. Một số học sinh sống trong gia đình không hạnh phúc thường phải chứng kiến cảnh cha mẹ ly hôn, mâu thuẫn, hoặc cha mẹ thường xuyên nói xấu về nhau trước mặt con cái. Tất cả những điều này đã góp phần tạo ra tâm lý u uất, buồn bã và nổi loạn ở trẻ.

Một trường hợp điển hình là học sinh M., người đã chứng kiến sự ly hôn của cha mẹ và bị cấm liên lạc với cha. Điều này đã khiến M. cảm thấy buồn và muốn ở cùng cha. Tương tự, nhiều học sinh khác cũng trải qua tình trạng tương tự, khiến họ cảm thấy không an toàn và không biết chia sẻ cùng ai. Những trường hợp như M. cho thấy rằng môi trường gia đình đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành tâm lý và sức khỏe tâm thần của trẻ.

Bên cạnh đó, áp lực kỳ vọng từ cha mẹ cũng là nguyên nhân dẫn đến các vấn đề tâm lý ở học sinh. Học sinh N., một nam sinh thông minh và học giỏi, thường xuyên cảm thấy căng thẳng và lo lắng trước mỗi kỳ kiểm tra vì sợ không đạt được điểm tối đa. Điều này đã khiến N. cảm thấy bất an, ăn không ngon, và ngủ không được. Áp lực từ kỳ vọng của cha mẹ đôi khi vô tình khiến trẻ cảm thấy như mình đang ở dưới một áp lực không thể thở.

Những trường hợp như M. và N. là minh chứng cho việc gia đình có ảnh hưởng lớn đến tâm lý và sức khỏe tâm thần của trẻ. Cha mẹ cần nhận ra rằng trẻ em không chỉ cần được đáp ứng về mặt vật chất mà còn cần sự quan tâm và hỗ trợ về tâm lý và tình cảm. Việc tạo ra một môi trường gia đình hạnh phúc, nơi trẻ cảm thấy được yêu thương và ủng hộ, là điều kiện tiên quyết giúp trẻ phát triển tốt.

Để giúp trẻ phát triển tốt, cha mẹ cần tạo ra một môi trường gia đình hạnh phúc và vững chắc. Một nụ cười, một cái ôm chặt của cha mẹ có thể truyền đến cho con một sức mạnh tinh thần và một tâm lý vững vàng để vượt qua mọi trở ngại và thử thách trong cuộc sống. Đừng để khi chông chênh, trẻ không biết dựa vào đâu! Cần có sự quan tâm, sẻ chia và hỗ trợ kịp thời từ gia đình để giúp trẻ xây dựng một nền tảng tâm lý vững chắc, giúp chúng trở thành những cá nhân khỏe mạnh và tự tin trong tương lai. Cha mẹ là người mà trẻ em tin tưởng và dựa vào, vì vậy hãy dành cho con cái sự yêu thương, sự quan tâm một cách thiết thực và chân thành.

Tìm hiểu thêm về các vấn đề tâm lý ở học sinh và cách cha mẹ có thể hỗ trợ con cái tại đây.

Trong xã hội hiện đại, một hiện tượng đáng buồn đang diễn ra ở nhiều gia đình: cha mẹ và con cái sống chung nhưng ngày càng xa cách về mặt tình cảm. Hiện tượng này được gọi là ‘family estrangement’ (xa cách nội tâm trong gia đình). Mặc dù vẫn cùng ăn cơm, vẫn chào hỏi mỗi ngày, nhưng khoảng cách giữa nhiều bậc cha mẹ và con cái ngày càng lớn dần mà không ai kịp nhận ra.

Không có cãi vã, không xung đột, nhưng họ chỉ đơn giản là không còn chuyện gì để nói. Một bà mẹ 43 tuổi chia sẻ rằng con trai cô ‘ngoan’, chưa từng khiến cô phiền lòng, nhưng càng lớn càng xa cách mẹ. Con trai cô cứ về tới nhà là đóng cửa phòng, mẹ gọi ăn cơm cũng chỉ đáp ‘dạ’. Ngồi ăn chưa xong đã rút điện thoại ra lướt. Hỏi gì cũng trả lời cụt lủn. Cô thấy con ngay trước mắt mà như đang dần biến mất khỏi đời mình.

Theo báo cáo của tổ chức Stand Alone (Anh), có tới 1/4 người trẻ trưởng thành từng có giai đoạn ‘xa cách hoàn toàn’ với cha mẹ về mặt cảm xúc, dù vẫn đang sống cùng mái nhà. Tại Trung Quốc, một nghiên cứu đăng trên Frontiers in Psychology năm 2023 cũng chỉ ra rằng các sinh viên có sự kết nối gia đình thấp sẽ dễ rơi vào trạng thái cô đơn và trầm cảm hơn gấp đôi so với nhóm có nền tảng giao tiếp tích cực.

Theo lý thuyết gắn bó cảm xúc (attachment theory), trẻ lớn lên trong môi trường mà cảm xúc bị xem nhẹ hoặc bị kiểm soát quá mức sẽ dần phát triển kiểu gắn bó ‘né tránh’ (avoidant): không chia sẻ, không kết nối và tự rút vào thế giới riêng. Sự hiện diện thể chất như cùng ăn cơm, ngủ chung nhà không đồng nghĩa với sự hiện diện tình cảm.

Thói quen ‘phubbing’ (lơ người đối diện vì chăm chú vào điện thoại) cũng là yếu tố khiến trẻ cảm thấy mình không còn là ưu tiên trong mắt người lớn. Không ít phụ huynh cảm thấy hụt hẫng khi thấy con cái ít nói, ít tâm sự. Họ cho rằng mình đã hy sinh rất nhiều, tại sao lại bị con ‘bỏ rơi’ về mặt cảm xúc?

Theo chuyên gia tâm lý học phát triển, vấn đề không nằm ở việc ‘thiếu quan tâm’ mà là ở cách quan tâm sai thời điểm, sai phương pháp. Nhiều cha mẹ hay hỏi ‘Hôm nay được mấy điểm?’, ‘Học đến đâu rồi?’… nhưng lại ít khi hỏi ‘Dạo này con có vui không?’, ‘Hôm nay con thế nào?’… Dần dà, trong mắt con, cha mẹ dường như chỉ quan tâm đến thành tích mà không phải con người thật của mình.

Áp lực thành công, sự kỳ vọng và nhịp sống quá nhanh khiến những cuộc trò chuyện chân thành dần biến mất. Dù không có một tiếng la mắng, vẫn có hàng trăm lần im lặng làm tổn thương.

Để ‘gặp lại’ con trong chính ngôi nhà của mình, các chuyên gia tâm lý học gia đình khuyến nghị một số cách sau: Tạo ra những khoảng thời gian ‘không kỳ vọng’, lắng nghe mà không phản ứng vội, thiết lập lại ‘những nghi thức gia đình’, và chấp nhận sự thay đổi như một phần của trưởng thành.