Khi nói đến các vấn đề liên quan đến sinh sản và sức khỏe nam giới, các thuật ngữ như tinh dịch, tinh trùng, nước xuất tinh, chất xuất tinh, dịch xuất tinh thường được sử dụng một cách hoán đổi cho nhau. Tuy nhiên, mỗi thuật ngữ đều mang một ý nghĩa cụ thể và không hoàn toàn giống nhau.

Tinh trùng là tế bào sinh sản của nam giới, có hình dạng nhỏ, giống hình oval với phần đuôi dài, kích thước chỉ khoảng 1/20 mm. Để có thể quan sát được tinh trùng, cần sử dụng kính hiển vi. Tinh trùng được sản xuất tại hai tinh hoàn (tinh nang), bắt đầu từ tuổi dậy thì và tiếp tục sản xuất trong suốt cuộc đời, mặc dù sản lượng có thể giảm dần từ khoảng tuổi 40. Mỗi ngày, tinh hoàn có thể sản xuất khoảng 200 triệu tinh trùng. Nhiệt độ lý tưởng cho sự phát triển của tinh trùng nằm trong khoảng từ 34-35 độ C, thấp hơn nhiệt độ cơ thể thông thường.

Mỗi tinh trùng mang các nhiễm sắc thể được cấu thành từ DNA và gen. Khi một tế bào tinh trùng thụ tinh với một tế bào sinh sản nữ (noãn hoặc trứng), thông tin di truyền của tinh trùng và noãn sẽ kết hợp với nhau để hình thành một phôi.

Tinh dịch là hỗn hợp của tinh trùng và dịch xuất tinh. Dịch xuất tinh được tạo ra trong các tuyến sinh dục như túi tinh và tuyến tiền liệt. Dịch xuất tinh có chức năng bảo vệ và nuôi dưỡng tinh trùng trong quá trình di chuyển đến ống dẫn trứng để thụ tinh với trứng.

Khi xuất tinh, tinh dịch thường có thể sản xuất từ 1,5 đến 5 ml, với mỗi ml chứa từ 15 đến 200 triệu tinh trùng. Nếu tinh dịch được xuất vào âm đạo, tinh trùng sẽ phải di chuyển khoảng 15 cm để đến ống dẫn trứng, nơi thường xuyên thụ tinh.

Ngoài ra, một số đàn ông có thể tiết ra chất xuất tinh (pre-ejaculate) khi dương vật cương cứng và kích thích. Chất xuất tinh này được sản xuất bởi các tuyến khác và có chức năng bôi trơn và rửa trôi niệu đạo. Về mặt lý thuyết, chất xuất tinh không chứa tinh trùng, nhưng một nghiên cứu nhỏ đã phát hiện ra rằng chất xuất tinh của khoảng 40% đàn ông được nghiên cứu có chứa tinh trùng, mặc dù với số lượng rất nhỏ.

Tinh dịch có thể cung cấp thông tin về sức khỏe tổng thể của một người đàn ông. Màu sắc, độ đặc và mùi của tinh dịch có thể thay đổi giữa các cá nhân và thậm chí trong các ngày khác nhau đối với cùng một người. Nếu tinh dịch có mùi khó chịu, có thể đó là dấu hiệu của nhiễm trùng và nên được kiểm tra bởi bác sĩ.

Các vấn đề liên quan đến tránh thai và vô sinh cũng có thể được giải quyết thông qua việc hiểu biết về tinh dịch và tinh trùng. Cắt ống dẫn tinh là một hình thức tránh thai nam, và các thử nghiệm lâm sàng cũng đã bắt đầu cho một loại thuốc tránh thai nam tiềm năng mới ngăn chặn sản xuất tinh trùng trong tinh hoàn.

Để giữ cho tinh trùng khỏe mạnh, nên ăn uống lành mạnh giàu chất chống oxy hóa, tập thể dục thường xuyên, duy trì cân nặng khỏe mạnh và không hút thuốc, sử dụng ma túy hoặc uống quá nhiều rượu.

Kiêng quan hệ tình dục trong thời gian dài có thể gây ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe tinh trùng của nam giới. Tiến sĩ – bác sĩ chuyên khoa 2 Trà Anh Duy đưa ra lời cảnh báo rằng việc kiêng quan hệ từ 2-5 ngày có thể làm tăng mật độ tinh trùng. Tuy nhiên, nếu kéo dài thời gian kiêng quan hệ quá 7 ngày, mặc dù mật độ tinh trùng tiếp tục tăng, nhưng lại đi kèm với sự suy giảm về độ di động và chất lượng tinh trùng.

Việc kiêng quan hệ quá lâu có thể gây ra những tác động tiêu cực đến chất lượng tinh trùng do stress oxy hóa và tổn thương ADN. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng thời gian kiêng xuất tinh quá dài (hơn 10 ngày) có thể làm tăng nguy cơ tổn thương ADN tinh trùng do quá trình oxy hóa trong mào tinh hoàn. Để tối ưu hóa sức khỏe tinh trùng, các chuyên gia khuyến nghị tần suất quan hệ hoặc xuất tinh khoảng 2-3 ngày/lần.

Lợi ích của việc xuất tinh đều đặn bao gồm giúp loại bỏ tinh trùng cũ, tạo không gian cho tinh trùng mới khỏe mạnh hơn, giảm stress oxy hóa, hạn chế tổn thương ADN tinh trùng, duy trì môi trường sinh dục ổn định, giảm nguy cơ viêm nhiễm. Ngoài thời gian kiêng quan hệ, nhiều yếu tố khác cũng có thể ảnh hưởng đến sức khỏe tinh trùng, bao gồm tăng cường chế độ dinh dưỡng, hạn chế rượu bia và thuốc lá, tập thể dục vừa phải, tránh nhiệt độ cao và căng thẳng kéo dài.

Các phương pháp kiểm soát căng thẳng như thiền định, yoga và giấc ngủ đủ giấc có thể giúp cải thiện khả năng sinh sản. Tần suất xuất tinh lý tưởng để duy trì sức khỏe tinh trùng là khoảng 2-3 ngày/lần. Chế độ dinh dưỡng hợp lý, lối sống lành mạnh và kiểm soát căng thẳng cũng đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe sinh sản của nam giới.

Nam giới nên tìm đến bác sĩ chuyên khoa nam học nếu gặp các dấu hiệu như xuất tinh không đều hoặc gặp khó khăn trong việc xuất tinh, chất lượng tinh dịch có dấu hiệu bất thường, khả năng sinh sản giảm sau hơn 12 tháng quan hệ đều đặn mà không có thai, có tiền sử mắc các bệnh lý liên quan đến tuyến sinh dục. Các xét nghiệm tinh dịch đồ có thể giúp đánh giá số lượng, mật độ, độ di động và hình dạng của tinh trùng, từ đó đưa ra những tư vấn và giải pháp phù hợp để cải thiện sức khỏe sinh sản.