Ở Việt Nam, việc xác minh danh tính liệt sĩ đã trở thành một nhiệm vụ quan trọng và cấp thiết trong những năm gần đây. Các cơ quan chức năng đang nỗ lực không ngừng để giải quyết những tồn tại lâu năm trong lĩnh vực này. Một trong những hướng đi quan trọng được chú trọng là ứng dụng các giải pháp công nghệ hiện đại và tăng cường hợp tác quốc tế nhằm đẩy nhanh tiến độ giám định ADN.

Hiện nay, cả nước vẫn còn khoảng 300.000 mộ liệt sĩ mà thông tin về họ chưa được làm rõ. Điều này không chỉ gây khó khăn cho việc quản lý và chăm sóc các mộ liệt sĩ mà còn làm đau xót nhiều gia đình và thân nhân của các anh hùng liệt sĩ. Ngoài ra, có khoảng 180.000 hài cốt liệt sĩ cần được quy tập về nơi an nghỉ cuối cùng. Những con số này cho thấy việc xác minh danh tính liệt sĩ còn nhiều thách thức và khó khăn phía trước.

Trước tình hình đó, các cơ quan chức năng đã đặt ra mục tiêu đến năm 2030 sẽ xác định được danh tính của 20.000 liệt sĩ thông qua phương pháp giám định ADN. Đây là một mục tiêu đầy tham vọng và cũng là một nỗ lực lớn nhằm tìm kiếm và xác định danh tính của các anh hùng liệt sĩ, giúp cho việc thờ phụng và tưởng nhớ họ được trọn vẹn.

Việc ứng dụng công nghệ hiện đại, đặc biệt là công nghệ sinh học phân tử và giám định ADN, đã mang lại hy vọng mới trong việc giải quyết những tồn tại lâu năm này. Công nghệ giám định ADN cho phép xác định danh tính của các liệt sĩ với độ chính xác cao, ngay cả khi các thông tin ban đầu không đầy đủ hoặc không chính xác. Bên cạnh đó, việc mở rộng hợp tác quốc tế cũng đóng vai trò quan trọng, giúp Việt Nam có thể tiếp cận với những công nghệ mới nhất và kinh nghiệm của các nước khác trong lĩnh vực này.

Hợp tác quốc tế không chỉ giúp Việt Nam tiếp cận công nghệ và chuyên môn tiên tiến mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho việc tìm kiếm và xác minh danh tính liệt sĩ ở những trường hợp đặc biệt, chẳng hạn như các liệt sĩ đã hy sinh ở nước ngoài hoặc khi không còn thông tin gì để đối chiếu. Qua đó, không chỉ giúp giải quyết những vấn tồn tại lâu năm mà còn thể hiện sự tri ân và tôn vinh đối với các anh hùng liệt sĩ đã hy sinh vì độc lập, tự do của dân tộc.

Đây được coi là một bước tiến mới trong công tác xác minh danh tính liệt sĩ, mang lại hy vọng sớm giải quyết được những tồn tại lâu năm. Thông qua việc đẩy mạnh ứng dụng công nghệ và mở rộng hợp tác quốc tế, Việt Nam mong muốn không chỉ xác định danh tính của hàng vạn liệt sĩ mà còn góp phần an dân và tri ân các anh hùng liệt sĩ đã hy sinh vì Tổ quốc. Hành trình tìm kiếm và xác định danh tính của các liệt sĩ sẽ vẫn còn nhiều khó khăn, nhưng với những nỗ lực không ngừng và sự hợp tác chặt chẽ của nhiều bên, mục tiêu đặt ra sẽ từng bước được hiện thực hóa.

Thực hiện được mục tiêu này, không chỉ là một việc làm nhân văn, thể hiện tinh thần trách nhiệm cao đối với các anh hùng liệt sĩ và gia đình của họ, mà còn tiếp tục khẳng định và phát huy những giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc, góp phần xây dựng xã hội Việt Nam ngày càng tốt đẹp hơn. Việc tri ân và tưởng nhớ các anh hùng liệt sĩ, bằng việc làm cụ thể và thiết thực, thể hiện lòng biết ơn và cũng là nỗi niềm mong ước của cả đất nước.

Việc vận hành hệ thống theo tiêu chuẩn quốc tế trong điều kiện thực tế tại Việt Nam không chỉ khẳng định tính khả thi của công nghệ mới, mà còn giúp việc giám định danh tính hài cốt liệt sĩ trên quy mô lớn trở nên khả thi. Dự án ‘Nâng cao năng lực giám định hài cốt trong chiến tranh thông qua hợp tác phát triển, chuyển giao công nghệ và tiếp nhận trang thiết bị, hóa chất, vật tư tiêu hao’ do Viện Sinh học chủ trì đã được phê duyệt theo Quyết định số 557/QĐ-VHL vào ngày 29/3/2024 của Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam.

Trong khuôn khổ dự án, Viện Sinh học, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam phối hợp với Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID), Ủy ban Quốc tế về Người mất tích (ICMP) đã tổ chức cuộc họp định kỳ 6 tháng (lần thứ 3) nhằm cập nhật tiến độ các công việc liên quan tới cơ quan chủ quản cùng các ban, ngành liên quan. Giáo sư, Tiến sĩ Chu Hoàng Hà, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, Viện trưởng Viện Sinh học nhấn mạnh, dự án được khởi xướng với mục tiêu cao cả là nâng cao năng lực giám định ADN đối với hài cốt liệt sĩ từ thời kỳ chiến tranh, qua đó góp phần giải quyết những vấn đề hậu quả chiến tranh và mang lại niềm tin, sự động viên cho hàng ngàn gia đình liệt sĩ.

Dự án không chỉ mang ý nghĩa khoa học mà còn mang giá trị nhân văn và đạo lý, thể hiện sự tri ân đối với lịch sử dân tộc và trách nhiệm đối với các gia đình vẫn đang mong mỏi thông tin về người thân đã mất. Với vai trò là đối tác hỗ trợ kỹ thuật chủ chốt, Ủy ban Quốc tế về Người mất tích đã tích cực chuyển giao công nghệ hiện đại, đào tạo chuyên môn kỹ thuật cho đội ngũ cán bộ Việt Nam, cũng như hỗ trợ vận hành phòng thí nghiệm và thiết lập hệ thống giám định theo các tiêu chuẩn quốc tế.

Đến nay dự án đã đạt được những kết quả nổi bật, đánh dấu bước tiến mới trong quá trình triển khai như: Hệ thống giải trình tự gen thế hệ mới (NGS) cùng phần mềm phân tích dữ liệu đã được lắp đặt đồng bộ và đưa vào vận hành tại Trung tâm Giám định ADN thuộc Viện Sinh học. Trong thời gian qua, có nhiều khóa đào tạo chuyên sâu đã được tổ chức thành công với sự tham gia của các chuyên gia quốc tế và trong nước.

Đặc biệt, lần đầu tiên kể từ khi dự án bắt đầu, đội ngũ giám định đã triển khai công tác thu thập mẫu sinh phẩm hài cốt tại thực địa. Đội ngũ chuyên môn của dự án đã phối hợp với các cơ quan chức năng tiến hành lấy mẫu tại Nghĩa trang liệt sĩ Trà Lĩnh (tỉnh Cao Bằng), thu được 58 mẫu hài cốt liệt sĩ chưa xác định danh tính. Việc vận hành hệ thống theo tiêu chuẩn quốc tế trong điều kiện thực tế tại Việt Nam không chỉ khẳng định tính khả thi của công nghệ mới, mà còn đánh dấu bước tiến quan trọng trong việc hiện thực hóa mục tiêu giám định danh tính hài cốt liệt sĩ trên quy mô lớn.