Nhật Bản đang trải qua một quá trình tái cấu trúc kiến trúc an ninh của mình thông qua các quan hệ đối tác về công nghệ quốc phòng và mức tăng chi tiêu quốc phòng chưa từng có tiền lệ. Điều này diễn ra trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị gia tăng tại khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Tokyo đang tận dụng hợp tác quốc tế để tăng cường năng lực răn đe và khẳng định vai trò trụ cột công nghệ cao trong việc duy trì ổn định khu vực.

Nhật Bản dự kiến sẽ dành khoảng 2% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) cho quốc phòng vào năm 2025, tương đương khoảng 55 tỷ đô la Mỹ. Mức này tăng 9,4% so với năm trước và sẽ được dùng để mua sắm, bao gồm 400 tên lửa Tomahawk do Hoa Kỳ sản xuất và tên lửa đối hạm Lớp 12 được nâng cấp.

Quá trình hiện đại hóa quân đội Nhật Bản tập trung vào hai tàu ASEV đang được đóng bởi Mitsubishi Heavy Industries và Japan Marine United. Các ‘siêu tàu khu trục’ này được trang bị để phòng thủ tên lửa đạn đạo, với radar theo dõi tầm xa, tên lửa SM-6 và 128 ống phóng thẳng đứng. Hệ thống radar sẽ cho phép các tàu ASEV đánh chặn đồng thời nhiều tên lửa đạn đạo, bao gồm cả các mối đe dọa siêu thanh.

Chuyên gia chính sách Cyril Tregub của tổ chức nghiên cứu Friends of Europe có trụ sở tại Brussels (Bỉ) cho biết: ‘Nhật Bản hiểu rằng khả năng răn đe hiện đại đòi hỏi lợi thế về công nghệ.’ Chiến lược quốc gia của nước này kêu gọi tăng cường năng lực tấn công tầm xa và phòng không, nhiều hệ thống không người lái hơn, và tích hợp các công nghệ tiên tiến như trí tuệ nhân tạo.

Những năng lực này, bao gồm cả công nghệ lưỡng dụng, đã được nhấn mạnh tại Triển lãm Quốc phòng lớn nhất Nhật Bản — DSEI Japan 2025. Thủ tướng Nhật Bản ông Shigeru Ishiba nhấn mạnh sự cần thiết phải hợp tác sâu rộng hơn nhằm ‘giúp tăng cường khả năng răn đe không chỉ cho đất nước chúng tôi mà còn cho các Đồng minh và Đối tác’.

Nhật Bản và các đối tác quốc tế đang đẩy mạnh hợp tác trong lĩnh vực quốc phòng. Ví dụ, vào tháng 12 năm 2023, Nhật Bản đã khởi động Chương trình Máy bay Chiến đấu Toàn cầu (GCAP) cùng với Ý và Vương quốc Anh để phát triển máy bay chiến đấu thế hệ thứ sáu vào năm 2035. London và Tokyo cũng đang phối hợp tổ chức các cuộc tập trận hải quân chung trong chuyến thăm sắp tới của tàu sân bay HMS Prince of Wales thuộc Hải quân Hoàng gia Anh tới Nhật Bản.

Nhật Bản và Liên minh châu Âu cũng đã ký kết thỏa thuận hợp tác an ninh và quốc phòng vào tháng 11 năm 2024, tập trung vào các cuộc tập trận hải quân, khả năng phục hồi trên không gian mạng và tình báo dựa trên không gian. Những sáng kiến như vậy của Nhật Bản ‘không chỉ mang tính biểu tượng — mà còn làm sâu sắc thêm hợp tác trong các miền trọng yếu như an ninh hàng hải, không gian vũ trụ, an ninh mạng và chống lại các mối đe dọa hỗn hợp’, ông Tregub nhận định.

Vai trò ngày càng thay đổi của Nhật Bản diễn ra trong bối cảnh các mối đe dọa khu vực ngày càng phức tạp, bao gồm sự quyết đoán của Trung Quốc ở Biển Hoa Đông và Biển Đông, các chương trình tên lửa và hạt nhân bất hợp pháp của Bắc Triều Tiên, cũng như mối quan hệ quân sự ngày càng gia tăng giữa Trung Quốc và Nga.

Trung Quốc đã chính thức giới thiệu hệ thống vũ khí laser thế hệ mới OW5-A50, do Tập đoàn công nghiệp NORINCO phát triển, như một giải pháp đối phó với mối đe dọa ngày càng gia tăng từ các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái (UAV). Trong bối cảnh chiến trường hiện đại, việc sử dụng UAV đã trở thành một chiến thuật phổ biến, làm thay đổi sâu sắc cán cân sức mạnh trong các xung đột.

Hệ thống OW5-A50 được thiết kế để trung hòa các UAV cỡ nhỏ đến trung bình trong thời gian ngắn, sử dụng chùm tia laser công suất cao để đốt cháy, vô hiệu hóa hoặc làm nổ các linh kiện điện tử và vật liệu nhạy cảm trên máy bay không người lái. Với công nghệ lõi ‘vô thanh, vô hình’, vũ khí laser như OW5-A50 hoạt động không tạo ra tiếng ồn lớn, không để lại khói hay đường bay rõ ràng, khiến đối phương khó phát hiện và gần như không thể đánh chặn.

Theo các chuyên gia quốc phòng, hệ thống này có thể theo dõi và khóa mục tiêu tự động nhờ tổ hợp radar và cảm biến quang điện. OW5-A50 có thể tấn công các mục tiêu UAV từ khoảng cách 1-4km, tùy điều kiện thời tiết và kích thước mục tiêu. Hệ thống này cũng có thể tiêu diệt nhiều mục tiêu liên tiếp mà không cần tái nạp, nhờ sử dụng điện năng từ nguồn tích hợp.

Tốc độ phản ứng cực nhanh và chi phí vận hành cực thấp là hai lợi thế vượt trội khiến các hệ thống laser như OW5-A50 đang ngày càng được coi trọng trong chiến lược phòng thủ tầm gần của Trung Quốc. Bài học từ Ukraine đã chứng minh hiệu quả tàn phá của UAV giá rẻ, và Trung Quốc đang đặt cược vào laser như một lời giải chi phí thấp nhưng hiệu quả cho bài toán phòng thủ UAV.

Trong một cuộc diễn tập biên giới quy mô lớn diễn ra gần đây, quân đội Trung Quốc đã trực tiếp sử dụng OW5-A50 để đánh chặn UAV mô phỏng tình huống tập kích theo nhóm, cho thấy hệ thống này đã vượt qua giai đoạn thử nghiệm phòng thí nghiệm và tiến gần hơn đến triển khai tác chiến thực tế.

Trung Quốc đang thể hiện rõ tham vọng dẫn đầu thế giới về vũ khí năng lượng định hướng (DEW), lĩnh vực vốn đang được Mỹ, Israel và một số nước NATO đầu tư mạnh. Nếu được triển khai rộng rãi, các hệ thống như OW5-A50 sẽ không chỉ giúp Trung Quốc tăng cường khả năng bảo vệ không phận, mà còn xuất khẩu sang các nước đang đối mặt với hiểm họa UAV.

Hiện tại, thông tin chi tiết hơn về hệ thống OW5-A50 vẫn còn hạn chế, nhưng có thể thấy rõ rằng Trung Quốc đang đẩy mạnh nghiên cứu và phát triển vũ khí laser để đối phó với những thách thức mới trên chiến trường. Với sự phát triển không ngừng của công nghệ, việc ứng dụng vũ khí laser trong quân đội sẽ ngày càng phổ biến và có thể thay đổi cục diện chiến tranh trong tương lai.

Trong bối cảnh căng thẳng khu vực và toàn cầu ngày càng gia tăng, việc Trung Quốc phát triển và triển khai các hệ thống vũ khí tiên tiến như OW5-A50 là một minh chứng cho sự cạnh tranh công nghệ quân sự ngày càng gay gắt. Các quốc gia khác cũng đang tích cực phát triển và nâng cao năng lực quân sự của mình để đối phó với những mối đe dọa mới.