Chị Út Tịch – Biểu Tượng Bất Tử Của Người Phụ Nữ Vùng Dân Tộc Thiểu Số Nam Bộ

Chị Út Tịch, tên thật là Nguyễn Thị Út, sinh năm 1931 tại Tam Ngãi, Vĩnh Long, đã trở thành một biểu tượng bất tử của người phụ nữ vùng dân tộc thiểu số ở Nam bộ trong cuộc chiến tranh giữ nước và dựng nước. Cuộc đời của chị là một bản anh hùng ca về lòng yêu nước, sự kiên trung và hy sinh cao cả.

Chị Út Tịch mồ côi mẹ từ nhỏ, từng bán chè, gánh nước, mót lúa để sinh nhai. Lấy chồng sớm, có 6 người con, chị là điển hình của mẫu người phụ nữ ‘không thích nói nhiều, đã nói là làm, làm bằng được, làm tới chết’. Chồng chị, ông Lâm Văn Tịch, là người dân tộc Khmer, cũng là cán bộ cách mạng hoạt động bí mật. Sau khi ông Tịch bị địch sát hại, chị quyết định bồng con lên rừng, xin vào đội du kích.

Với hành trang đơn sơ, chị Út Tịch đã chiến đấu qua muôn vàn gian khổ, không rời hàng ngũ dù có người khuyên chị nên về chăm sóc các con nhỏ. Chị không phải là người phụ nữ đầu tiên ra chiến trận, cũng không phải người duy nhất hy sinh, nhưng trong chị có đủ đầy cả tình mẹ, tình vợ, tình dân, tình đồng đội và tình yêu Tổ quốc.

Khi chị ngã xuống ở trận đánh năm 1968, con gái út của chị mới lên 3. Không có lễ tang rầm rộ, không kèn trống, không huy chương, nhưng hàng nghìn phụ nữ miền Tây đã khóc chị.

Chị Út Tịch không chỉ là một biểu tượng cách mạng mà còn là một hình bóng máu thịt trong đời sống của bà con miền Tây. Tượng đài chị Út Tịch được đúc bằng đồng, đặt tại Tam Ngãi, Vĩnh Long, là minh chứng cho sự kính trọng và biết ơn của người dân.

Ngày nay, vẫn có nhiều người phụ nữ tiếp nối bước chân chị Út Tịch, không mang súng ra trận nhưng không lùi bước trước những thử thách mới của thời bình. Họ là những người phụ nữ dân tộc thiểu số, từng bước vươn lên từ vùng căn cứ cách mạng, như chị Thạch Thị Thu Hà, Giám đốc Sở Dân tộc và Tôn giáo Vĩnh Long, hay chị Nguyễn Thị Nhiền, Chủ tịch UBND xã Phong Thạnh.

Họ đã chứng minh rằng phụ nữ vùng căn cứ không phải là điểm yếu mà là điểm tựa để giữ Đảng, giữ nước và giữ niềm tin nhân dân. Trong thời đại hiện nay, với những thách thức mới, cần có chiến lược hỗ trợ những ‘Út Tịch thời bình’ để họ có thể phát triển và vươn lên.

Cụ thể, cần thiết lập Chương trình hành động quốc gia ‘Phụ nữ vùng căn cứ phát triển bền vững giai đoạn 2025-2035’, thành lập Quỹ ‘Ngọn lửa Út Tịch’ hỗ trợ phụ nữ vượt khó ở vùng đặc biệt khó khăn, bổ sung vào giáo trình và truyền thông đại chúng các hình tượng phụ nữ cách mạng tiêu biểu, và tổ chức hội thảo cấp quốc gia về ‘Phụ nữ vùng căn cứ – Từ lịch sử đến chính sách’.

Nameneko – Biểu tượng nổi loạn của văn hóa đường phố Nhật Bản

Trong thập niên 80, Nhật Bản là mảnh đất màu mỡ của đủ thứ trào lưu thể hiện sự ngông cuồng, quậy phá. Đường phố Tokyo mỗi đêm sáng rực ánh đèn neon cùng tiếng pô xe của những tay bosozoku vang lên ầm ầm, kéo theo từng nhóm yankii tóc nhuộm sáng cười nói hổn hển, để lại mùi thuốc lá lan dài trong không khí. Trong khung cảnh ấy, một ‘tay chơi’ nhỏ xíu, phủ đầy lông, nhưng ánh mắt lại ‘kiêu ngạo’ không thua bất cứ ai đã nổi lên. Đó chính là Nameneko – những chú mèo mặc biker jacket, ngồi tựa hờ trên mô hình xe máy, lười biếng ngáp dài như muốn nói với cả thế giới: ‘Namennayo – Đừng có mà xem thường tao.’

Nameneko là gì?

Nameneko, hay còn gọi là Namennayo (なめ猫), là một thương hiệu ảnh mèo nổi loạn do nhiếp ảnh gia Nhật Bản Satoru Tsuda sáng lập vào đầu thập niên 80. Dưới ống kính của Tsuda, những chú mèo thật được khoác lên mình quần áo mini rồi đặt vào các tiểu cảnh tí hon – từ bàn học, quầy bar cho đến mô hình xe máy – tạo nên những diorama ‘chuẩn người’ nhưng cũng vô cùng ngông nghênh.

Nameneko không phải kiểu mèo đáng yêu ngoan ngoãn. Đây là những ‘kẻ bất trị’ thực thụ. Ngay từ những bức ảnh đầu tiên, chúng đã xuất hiện với đủ trò tinh quái: hút thuốc trong nhà vệ sinh trường học, nhập băng đua xe máy, hay tranh tài trong các cuộc thi âm nhạc kiểu ‘battle of the bands’ sặc mùi nổi loạn.

Trong tiếng Nhật, ‘Namennayo’ nghĩa đen là ‘Đừng có mà liếm tao!’, nhưng trong ngữ cảnh giang hồ, nó lại hàm ý ‘Đừng có mà xem thường tao!’ – một lời cảnh cáo ngắn gọn, thẳng thừng, đầy thách thức. Đây chính là slogan hoàn hảo cho những chú mèo gangster của Tsuda.

Để tạo phong cách, Tsuda cho mèo mặc đúng những bộ đồng phục của yankii (thanh niên bất cần) thập niên 80. Các chú mèo ‘banchō’ – kiểu nam sinh đầu gấu – thì đeo băng tay, băng trán, mặc áo school blazer (gakuran) quân đội cài hờ vài nút, ngầm ‘giơ ngón tay’ vào mặt trường học. Mèo ‘sukeban’ – hình tượng nữ sinh nổi loạn – thì diện sailor uniform với chân váy kéo dài, áo lửng, phá tan mọi chuẩn mực nội quy.

Bén duyên với những chú mèo hoang

Ít ai biết rằng trước Nameneko, Satoru Tsuda vốn không ưa mèo chút nào. Tuy nhiên, vào năm 1979, khi Tsuda bắt gặp bốn chú mèo con bị bỏ rơi gần tiệm giặt ủi gần nhà, ông đã mủi lòng đem về và đặt tên cho chúng. Từ đó, ý tưởng táo bạo ‘Biến chúng thành những con người bất trị’ đã được hình thành.

Bức ảnh đầu tiên của Tsuda chụp Matakichi – một trong bốn chú mèo con – mặc đồ biker, bên cạnh slogan: ‘All Japan Fast Feline Federation – You Won’t Lick Us!’ (tạm dịch: ‘Liên đoàn Mèo Tốc Độ Toàn Nhật – Đừng hòng xem thường bọn tao!’) đã nhanh chóng gây sốt.

Kết hợp gương mặt mèo non nớt, đôi mắt ngơ ngác với không khí ngổ ngáo phản văn hóa, lại đúng lúc Nhật Bản bùng nổ tiêu thụ pop culture, poster đầu tiên của Nameneko đã bán được hơn 8 triệu bản. Sau đó, hình ảnh những chú mèo bất trị xuất hiện trên hơn 500 loại sản phẩm khác nhau: bưu thiếp, sách ảnh, giấy viết thư, đồng hồ, huy hiệu, băng video, thậm chí cả bằng lái xe giả dành cho mèo.

Tấm gương phản chiếu sub-culture Nhật

Nameneko chính là một tấm gương nhỏ phản chiếu subculture Nhật Bản suốt bao thập niên – nơi tinh thần nổi loạn luôn song hành cùng niềm đam mê những thứ dễ thương. Ta đã thấy áo khoác da oversized, cài lệch nút là dấu hiệu nhận diện rõ nhất của bosozoku – những tay đua xe máy lang bạt, sẵn sàng lạng lách qua mọi con phố đêm Tokyo, để lại mùi xăng và tiếng pô nổ dữ dội như lời thách thức.

Quần phồng, giày boot cao, cổ áo dựng đứng gợi ngay đến yankii – hình tượng nam sinh ‘đầu gấu’ phá bỏ hình ảnh học trò nhu mì mà hệ thống giáo dục Nhật vốn ra sức áp đặt. Còn váy đồng phục dài phết gót, khăn quàng lỏng lẻo là bóng dáng sukeban – các nữ sinh nổi loạn kéo băng đi khắp phố, chứng minh rằng sự mềm mại không có nghĩa là ngoan ngoãn.

Từng chi tiết trang phục ở Nameneko đều mang tính chất biểu tượng, được thiết kế để ‘thách thức’ – dù chỉ là việc cài lệch nút áo hay thả lỏng cà vạt. Đó là những phá cách rất nhỏ, nhưng đủ để người mặc tuyên bố ngầm rằng họ không chấp nhận lề thói.

Và chính việc đặt những món đồ nổi loạn ấy lên cơ thể mềm mại, mong manh của mèo – một sinh vật vốn gắn liền với hình ảnh dễ thương, bị ve vuốt, thuần phục – đã tạo nên một cú đảo ngược cực kỳ thú vị.

Sự đối lập ấy khiến thông điệp chống lại chuẩn mực càng thêm tinh quái, gần như trở thành một kiểu ‘hài đen’ rất Nhật: một chú mèo nhỏ, khoác biker jacket, nheo mắt nhìn bạn như muốn nói: ‘Đừng tưởng tao dễ thương mà muốn làm gì thì làm.’

Không phải ngẫu nhiên mà người Nhật – một xã hội vốn đặt nặng trật tự, vai vế, đồng phục, lễ nghi – lại bị mê hoặc bởi hình tượng này đến vậy. Nameneko cho phép họ thưởng thức sự nổi loạn theo một cách vô hại, thậm chí đáng yêu.

Nó giống như một tấm gương phản chiếu mặt trái của chính họ: khao khát thoát khỏi khuôn phép, phá rào, lén lút nổi loạn – nhưng vẫn giữ được nét duyên dáng, không cần đánh mất cái ‘kawaii’ mà họ yêu say đắm.

Và có lẽ cũng chính vì vậy mà suốt hơn 40 năm qua, Nameneko vẫn tồn tại như một ‘linh vật’ tinh quái của street culture Nhật Bản. Nó không chỉ nhắc rằng dễ thương cũng có thể ngang tàng, mà còn chứng minh: nổi loạn cũng có thể rất đáng yêu.

Từ hiện tượng đường phố đến biểu tượng pop culture

Chỉ sau tấm poster đầu tiên phát hành, Nameneko đã bán được hơn 8 triệu bản, phủ sóng khắp cửa hàng tiện lợi, sạp báo, tủ sách học sinh Nhật Bản. Nó nhanh chóng vượt qua ranh giới một bộ ảnh dễ thương, trở thành hiện tượng văn hóa thực thụ.

Thêm nữa, một năm sau khi thành lập vào năm 1981, Nameneko đã hợp tác với Văn phòng Quan hệ Công chúng Nhật Bản để chọn mèo làm linh vật cho chiến dịch. Quảng cáo chiến dịch cuối cùng đã được đăng trên tờ Nikkei, một trong bốn tờ báo quốc gia tại Nhật Bản.

Dù đã gần nửa thế kỷ trôi qua, những ảnh hưởng của Nameneko vẫn len lỏi đâu đó trong văn hóa Nhật. Nó xuất hiện trên những chiếc áo graphic streetwear bày bán ở Harajuku – khu phố thời trang nổi loạn nhất Tokyo – với hình mèo khoác jacket, cười khẩy trên ngực áo.

Nó hóa thân thành sticker LINE, thành áo thun của ACDC RAG, thành những figure retro mà dân chơi đồ cổ săn lùng.

Đến mức năm 2016-2018, Nameneko còn được hồi sinh thành concept cho nhóm idol Harajuku – Namennayo Harajuku (なめんなよ原宿), vào năm 2016. Mặc dù đội hình đã thay đổi nhiều lần, nhóm đã được xác nhận bao gồm 5 thành viên: Yūki Akimoto, Yumi Yamanōchi, Mami Aikawa, Norika Ichimiya và Mikuna Koshimizu, nơi các cô gái mặc sukeban uniform, đội tai mèo, nhảy EDM trên sân khấu.

Để tránh bị lên án ngược đãi động vật, website chính thức của Nameneko đã dành hẳn mục giải thích rõ: mỗi chú mèo chỉ pose tối đa 10 phút, chỉ 1-2 buổi chụp/tuần để không stress. Những shot hình trông như đang đứng thật ra chỉ là chúng ngồi thẳng trên hai chân sau, còn trang phục chỉ là áo liền mảnh cài sau, không gò bó.

Khi sang Mỹ giữa thập niên 80, nhờ tình yêu của người Mỹ dành cho những món kitschy (dễ thương lố bịch), Nameneko – giờ được đổi tên Perlorian (chơi chữ ‘purr’ + ‘pelorian’, ý chỉ sự bất ngờ của cái bình thường hóa điều phi lý) – tiếp tục xuất hiện trong sách thiếu nhi, thẻ bài, tranh in.

Tuy không tạo cú nổ lớn như ở Nhật, nhưng cũng trở thành một nét duyên pop culture nho nhỏ.

Tuy bốn chú mèo đầu tiên đã qua đời vì tuổi già, nhưng di sản mà chúng để lại vẫn còn nguyên sức sống, tiếp tục được yêu thích ở khắp nơi trên thế giới.

Ozzy Osbourne, Huyền Thoại Nhạc Rock, Qua Đời Ở Tuổi 76

Ozzy Osbourne, tên thật là John Michael Osbourne, sinh ra trong một gia đình không có ai theo đuổi nghệ thuật tại Birmingham, Anh. Từ nhỏ, ông đã có biệt danh ‘Ozzy’ và sau này dùng cái tên này làm nghệ danh. Huyền thoại nhạc rock từng là đứa trẻ bị bắt nạt và mắc chứng khó đọc khi còn ngồi trên ghế nhà trường.

Ozzy lớn lên trong một gia đình đông người, với 3 người chị gái và 2 em trai. Cha ông là thợ chế tạo dụng cụ tại Công ty General Electric, còn mẹ ông là nhân viên làm việc tại nhà máy công nghiệp. Họ sống trong một căn hộ nhỏ chật chội tại Aston. Ít ai biết rằng, Ozzy là một đứa trẻ mắc chứng khó đọc và từng bị cười chê. Năm 11 tuổi, Ozzy bị lạm dụng tình dục và bị bắt nạt tại trường. Những ký ức này từng ám ảnh Ozzy và khiến ông sợ hãi khi nghĩ tới chuyện tới trường.

Tuy nhiên, cậu học sinh Osbourne lại có đam mê lớn và mạnh mẽ với nghệ thuật. Khi còn ngồi trên ghế nhà trường, Ozzy tham gia rất nhiều vở nhạc kịch. Sau khi nghe đĩa đơn ăn khách đầu tiên của The Beatles ở tuổi 14, Osbourne quyết định trở thành một người hâm mộ cuồng nhiệt của ban nhạc và khẳng định ca khúc She Loves You của nhóm đã truyền cảm hứng để ông theo đuổi ước mơ là một nhạc sĩ.

Trong bộ phim tài liệu God Bless Ozzy Osbourne, Osbourne nói rằng The Beatles đã khiến ông nhận ra, bản thân sẽ trở thành một ngôi sao nhạc rock vĩ đại trong quãng đời còn lại.

Ozzy trở thành một trong những thành viên sáng lập của ban nhạc Black Sabbath, một trong những ban nhạc rock có ảnh hưởng và thành công nhất mọi thời đại. Ông đã giúp định hình dòng nhạc heavy metal và trở thành một biểu tượng của MTV.

Sau khi rời Black Sabbath, Ozzy tiếp tục sự nghiệp solo và phát hành nhiều album kinh điển như Blizzard of Ozz và Diary Of A Madman. Ông đã bán được hơn 100 triệu album trong suốt sự nghiệp của mình.

Ozzy cũng đã nhận được nhiều giải thưởng và danh dự, bao gồm việc được vinh danh tại Đại sảnh Danh vọng Rock and Roll với tư cách là thành viên của Black Sabbath và với tư cách nghệ sĩ cá nhân.

Mới đây, Ozzy Osbourne đã qua đời vào ngày 23/7 ở tuổi 76, để lại khối tài sản 220 triệu USD. Huyền thoại nhạc rock đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lịch sử nhạc rock và sẽ luôn được nhớ đến như một trong những nghệ sĩ vĩ đại nhất mọi thời đại.

Trào lưu hình ảnh ‘sợi chỉ đỏ mọc trên đầu’ đang gây sốt trên mạng xã hội toàn cầu, kéo theo hàng loạt ảnh chế và tranh cãi. Tuy nhiên, ít người biết rằng trào lưu này bắt nguồn từ đâu và có ý nghĩa như thế nào.

Gần đây, mạng xã hội đã rộ lên hình ảnh những sợi chỉ đỏ mọc trên đầu các nhân vật, từ người nổi tiếng, nhân vật hư cấu, cho đến chính cư dân mạng. Thậm chí, hình ảnh này đã trở thành một trào lưu, lan rộng chỉ trong thời gian ngắn. Hình ảnh này bắt nguồn từ bộ phim truyền hình Hàn Quốc ‘S Line’, vừa ra mắt vào tháng 7 năm 2025, chuyển thể từ webtoon cùng tên của tác giả Kkomabi.

Phim xoay quanh một hiện tượng kỳ lạ, khi trên đầu mỗi người sẽ hiện ra các sợi dây đỏ, tượng trưng cho số người họ từng có quan hệ tình dục. Nam chính Han Ji Uk, do Lee Soo Hyuk thủ vai, nổi tiếng vì có nhiều mối quan hệ ‘tình một đêm’, nên xuất hiện với hàng loạt sợi chỉ chằng chịt trên đầu, tạo nên hình ảnh đặc trưng cho toàn bộ tác phẩm.

Dù không được phát sóng trên nền tảng phổ biến, ‘S Line’ vẫn nhanh chóng trở thành hiện tượng toàn cầu nhờ ý tưởng độc đáo. Phim từng được trình chiếu tại Liên hoan phim Cannes, thu hút sự chú ý của giới chuyên môn trước khi gây bão mạng xã hội sau khi phát sóng.

Hình ảnh sợi chỉ đỏ: từ biểu tượng tình dục đến ảnh chế mọi thứ

Ngay sau khi những tập đầu tiên của ‘S Line’ lên sóng, cư dân mạng đã bắt đầu chế ảnh dựa trên sợi chỉ đỏ, ban đầu xoay quanh yếu tố tình dục hoặc tình cảm. Nhiều ảnh ghép nổi bật hình ảnh những người nổi tiếng từng vướng scandal tình ái, hoặc các nhân vật trong phim có mô típ ngoại tình, với hàng loạt sợi chỉ đỏ rối rắm trên đầu.

Về sau, hình ảnh sợi chỉ đỏ dần mở rộng về mặt ý nghĩa, không còn giới hạn trong quan hệ tình dục mà được sáng tạo thành biểu tượng cho bất kỳ mối gắn bó nào. Tuy nhiên, không ít ý kiến cho rằng việc sử dụng biểu tượng vốn đại diện cho quan hệ tình dục để tạo ảnh chế hài hước là phản cảm hoặc gây hiểu nhầm.

Người Việt góp phần vào trào lưu toàn cầu

Đội ngũ kỹ xảo VFX của ‘S Line’ có sự tham gia của 41 người Việt Nam. Theo hình ảnh được chia sẻ từ hậu trường sản xuất, nhiều tên tiếng Việt đã xuất hiện trong phần credit của phim, điều khiến cộng đồng mạng trong nước không khỏi tự hào. Người Việt đã góp phần quan trọng trong việc tạo nên điểm nhấn thị giác lan truyền khắp thế giới.