Ngày 2 và 5 tháng 8 năm 1964 là những ngày ghi dấu trong lịch sử Hải quân Nhân dân Việt Nam với chiến thắng oanh liệt trong cuộc kháng chiến chống Mỹ. Chiến thắng này không chỉ phản ánh tinh thần chiến đấu gan dạ và anh dũng của các chiến sĩ hải quân mà còn thể hiện khí thế của một dân tộc vững vàng trong quyết tâm bảo vệ chủ quyền biển đảo.
Sau khi chiến lược ‘Chiến tranh đặc biệt’ của Mỹ ở miền Nam bị đẩy lùi, Mỹ đã có kế hoạch mở rộng chiến tranh ra miền Bắc. Vào tháng 7 năm 1964, Mỹ đã gia tăng các hoạt động khiêu khích ở vùng biển miền Bắc, sử dụng tàu chiến và máy bay để tiến hành trinh sát và do thám. Trước diễn biến này, từ cuối năm 1963, Trung ương Đảng đã đưa ra chỉ đạo chiến lược rõ ràng: phải nâng cao cảnh giác và sẵn sàng đối phó với mọi tình huống có thể xảy ra. Bộ Chính trị cũng ra chỉ thị về việc tăng cường sẵn sàng chiến đấu và đánh trả các hành động khiêu khích của địch.
Ngày 6 tháng 7 năm 1964, toàn Quân chủng Hải quân đã chuyển sang trạng thái sẵn sàng chiến đấu cao. Sở chỉ huy tiền phương được thành lập tại sông Gianh và các tàu chiến được điều động đến các khu vực chiến lược. Vào đêm 31 tháng 7 năm 1964, Mỹ đã cho tàu khu trục Ma-đốc xâm phạm vùng biển Quảng Bình. Trước hành động này, Bộ Tư lệnh Hải quân quyết định sử dụng 3 tàu phóng lôi để phục kích và đánh trả. Dù phải đối mặt với pháo kích và sự tấn công của máy bay địch, các tàu phóng lôi của ta vẫn quả cảm lao vào đội hình tàu địch và tấn công bằng ngư lôi.
Trận đánh ngày 2 tháng 8 năm 1964 đã đánh đuổi tàu Ma-đốc ra khỏi lãnh hải Việt Nam, đánh dấu chiến thắng đầu tiên của Hải quân Nhân dân Việt Nam. Sau đó, Mỹ đã dựng lên cái gọi là ‘Sự kiện Vịnh Bắc Bộ’ và phát động chiến dịch ‘Mũi tên xuyên’ để leo thang đánh phá miền Bắc. Hai ngày sau, vào ngày 5 tháng 8 năm 1964, Mỹ huy động hàng chục máy bay tập kích ồ ạt vào các căn cứ và kho tàng của Hải quân ta. Tuy nhiên, Hải quân Nhân dân Việt Nam đã hiệp đồng chiến đấu chặt chẽ, bắn rơi 8 máy bay và bắt sống tên giặc lái Mỹ.
Chiến thắng ngày 5 tháng 8 không chỉ là đòn trả đũa đích đáng mà còn chứng minh sự chủ động và tinh thần sẵn sàng chiến đấu cao của quân và dân miền Bắc. Bộ đội Hải quân và Phòng không được Đảng, Chính phủ và Quân ủy Trung ương tuyên dương công trạng. Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi lời khen ngợi và ghi nhận chiến công của Hải quân Nhân dân Việt Nam. Chiến thắng trận đầu của Hải quân Nhân dân Việt Nam đã trở thành một dấu mốc lịch sử quan trọng, thể hiện ý chí quyết tâm bảo vệ chủ quyền biển đảo và tinh thần quả cảm của quân và dân Việt Nam.
Thông tin thêm về sự kiện này có thể được tìm thấy tại Trận Phi Đằng-lôi và các chiến tranh Việt Nam .
